Tất cả để có một tiết học online hiệu quả

IV - VẬN DỤNG PHÙ HỢP

Nội dung bài giảng cần được cô đọng. Khi giảng dạy online, việc này rất quan trọng để lượng kiến thức, nội dung bài giảng vừa đủ và trọng tâm với từng đối tượng học sinh. Các nhiệm vụ học tập cần được chia nhỏ. Giáo viên nên chuẩn bị thật kỹ các học liệu, sẵn sàng cho các hoạt động trong tiết dạy. Đặc biệt để đỡ nhàm chán, tăng tính tương tác và hiệu quả trong việc tiếp thu kiến thức, giáo viên nên thiết kế sao cho đa dạng các hoạt động học tập, kết hợp hài hoà các hình thức học tập (kênh hình, kênh chữ, kênh tiếng, các trò chơi, thử thách, dự án nhỏ…); lên kế hoạch cụ thể cho các nhiệm vụ học tập (nhiệm vụ nào thảo luận, nhiệm vụ nào tự nghiên cứu, nhiệm vụ nào làm việc nhóm, …); tìm hiểu và nghiên cứu kỹ các công cụ đánh giá xem sẽ áp dụng công cụ nào ở giai đoạn nào, tình huống nào...

Giảng dạy online thì công nghệ là yếu tố quan trọng. 

Nếu chúng ta không phải là người giỏi công nghệ, hoặc bộ môn của bạn trước giờ không cần hoặc sử dụng rất ít công nghệ (ví dụ như thể dục, quốc phòng) thì bây giờ chúng ta cần phải biết các công nghệ và công cụ phục vụ giảng dạy. Tuy nhiên tiết dạy sẽ đạt hiệu quả và hấp dẫn hơn khi chúng ta biết sử dụng những công cụ, công nghệ giảng dạy đúng, đủ và đạt nhất, từ đó sẽ có được những kết quả và sự đổi mới nhất định.

Đúng đối tượng là khi chúng ta áp dụng công nghệ và công cụ phù hợp nhất với từng nhóm, lớp học sinh khác nhau. 

Đủ thời gian, kiến thức là chọn lựa và sử dụng công nghệ, công cụ một cách hợp lý, tránh việc lạm dụng chúng trong bài giảng. Để làm được việc này, giáo viên cần phải làm tốt việc phân phối thời gian hợp lý cho từng nội dung kiến thức và các hoạt động học tập. 

Đạt kiến thức, kỹ năng, kiểm soát là làm chủ công nghệ, công cụ mà chúng ta sử dụng trong khi giảng dạy. Một tiết dạy online có thể bị ảnh hưởng của những điều kiện ngoại cảnh, đặc biệt là kỹ thuật, internet là điều có thể xảy ra thường xuyên. Nếu chúng ta không có những kiến thức, kỹ năng và thực sự hiểu rõ từng công nghệ công cụ khi giảng dạy thì chúng ta sẽ khó mà làm chủ được tiết dạy. Phương pháp dạy online đòi hỏi kĩ năng sử dụng công nghệ của giáo viên phải tốt. Một tiết học online tốt khi chúng ta kiểm soát tốt từ nề nếp học tập tới nội dung kiến thức giảng dạy cũng như các tình huống phát sinh trong quá trình giảng dạy. Điều này đòi hỏi chúng ta phải dành nhiều thời gian tìm hiểu phần mềm, công cụ dạy học mới. Chúng ta cũng cần phải kiên trì, chăm chỉ thực hành và thực hiện việc chuyển đổi các hoạt động giảng dạy quen thuộc sang làm việc với phần mềm, công cụ mới như: Soạn bài cần phân phối kiến thức sao cho phù hợp, phải chú ý đến những điểm nhấn công nghệ để thu hút học sinh, sử dụng những kỹ thuật, công cụ hỗ trợ linh hoạt và hợp lý (ví dụ như học môn hình học thì cần có phần mềm như Geogebra, Cabri... để vẽ hình minh họa).

Bên cạnh đó, việc quản lý, tương tác học sinh trong quá trình dạy học cũng yêu cầu giáo viên cần phải tìm hiểu, suy nghĩ cũng như xử lý các tình huống sao cho tiết học đạt hiệu quả. Đây cũng là tiêu chí để phân loại kiểu học online. Tương tác để đánh giá mức độ tiếp nhận, sự tham gia của người học... và đặc biệt là tự đánh giá và đánh giá phản hồi. 

Hiện nay có nhiều công nghệ, công cụ dạy học trực tuyến thông dụng và phổ biến, tuy nhiên tuỳ vào đặc thù của từng bộ môn mà chúng ta sẽ phải lựa chọn, và phải có cách khai thác khác nhau để đạt hiệu quả tốt nhất.

Khi chúng ta biết sử dụng những công cụ, công nghệ giảng dạy ĐÚNG, ĐỦ và ĐẠT nhất, chúng ta không chỉ có một tiết học online đạt hiệu quả và thu hút học sinh tham gia, mà mỗi chúng ta còn có ĐƯỢC những trải nghiệm mới, những kinh nghiệm, phương pháp giảng dạy của riêng mình. Điều quan trọng nhất có lẽ là mỗi giáo viên có thể vượt qua chính bản thân mình, vượt qua những rào cản mà từ trước đến nay có lẽ họ chưa từng nghĩ tới trong giảng dạy. Từ những thách thức đó, chúng ta có thể thay đổi bản thân, đổi mới các phương pháp dạy học để thích nghi với những thay đổi, những chuyển biến của xã hội một cách dễ dàng.  

Hãy dũng cảm thử một cách làm, một phương pháp, một công cụ mới. Đừng chống trả, nếu chúng ta cảm thấy không xứng đáng để dẫn dắt những người trẻ bước vào một thế giới đầy biến động.

1. Các công cụ TỔ CHỨC GIỜ DẠY TRỰC TUYẾN

Công cụ dạy học trực tuyến là nền tảng trên đó giáo viên tổ chức dạy học, tương tác với học sinh bằng việc tổ chức các hoạt động học tập. Công cụ tổ chức dạy học trực tuyến tốt nên là công cụ vừa đáp ứng các nhu cầu cơ bản về tương tác giữa người dạy và người học, vừa có chức năng quản lý tổ chức lớp học như giao bài tập, chấm chữa bài. Sau đây là 3 công cụ mà các giáo viên hay sử dụng nhất để tổ chức giờ dạy trực tuyến.  

1.1. Microsoft Teams (https://support.office.com/en-us/teams)

Teams là một ứng dụng của bộ Office 365 của Microsoft. Hiện tại các giáo viên hoặc nhà trường được đăng ký miễn phí tài khoản để dùng.

Đây chính là nền tảng mà các trường nên dùng vì không những nó có đầy đủ các chức năng cho một giờ dạy online, nó còn có nhiều những chức năng dành riêng cho giáo dục mà các ứng dụng khác chưa có hoặc có mà chưa đầy đủ: Lưu trữ dữ liệu, giao nhiệm vụ học tập và chấm chữa, đồng thời mới bổ sung tính năng phân tích kết quả cả lớp và từng học sinh (app Insights)… 

- Thời gian: Tối đa 8 giờ

- Số lượng: 250 người

- Giáo viên hoặc học sinh ghi lại buổi học, lưu trực tiếp lên Microsoft Stream được tích hợp sẵn luôn trong không gian lớp học. Giáo viên có thể ghim video ghi lại buổi học lên Teams để học sinh dễ dàng tìm lại được. Ngoài ra bạn cũng có thể chỉnh sửa video dễ dàng trên Stream.

- Như đã nói ở trên, vì là một hệ thống quản lý học tập chuyên nghiệp nên Teams cho phép quản lý học sinh, cho phép giáo viên giao bài tập và học sinh nộp bài tập ngay trên đó. Teams tích hợp Microsoft Forms nên các bài được chấm và ghi lại trên Teams. 

- Tính năng khen thưởng giúp tăng động lực cho học sinh.

- Tính năng chia thành kênh nhỏ để quản lý bài giảng tốt hơn.

- Giáo viên thoải mái thêm các công cụ khác vào lớp của mình như bỏ phiếu, tạo bài giảng tương tác… bằng rất rất nhiều ứng dụng tích hợp trong Teams.

- Nhà quản lý có thể được thêm vào mỗi lớp học như một giáo viên để kiểm tra các hoạt động dạy và học của lớp đó. 

- Công cụ OneNote Class Notebook được nhúng ngay trong Teams. Đây là ứng dụng rất hay, mỗi học sinh sẽ có một quyển sổ riêng, toàn bộ nội dung môn học có thể lưu trên đó, giáo viên kiểm soát dễ dàng. Ngoài ra, còn có không gian cho học sinh thảo luận nhóm, ghi chép lại các nội dung trên đó. Với thảo luận nhóm mà cần học sinh nói chứ không chỉ gõ văn bản, giáo viên có thể cho học tạo nhóm gọi video call với nhau. Hoạt động này thực hiện được ngay trong lúc đang diễn ra giờ học của cả lớp.

MS TEAMS có nhiều tính năng được tích hợp với các tiện ích khác và trong khuôn khổ bài chia sẻ này chỉ đề cập, trao đổi một số những tính năng cơ bản,hữu hiệu nhất. Với mục đích rõ ràng được xác định ngay từ đầu bài, người giáo viên cần biết nên sử dụng tính năng nào cho từng tiết dạy.

Có rất nhiều các nhà giáo dục và các chuyên gia khắp nơi trên thế giới đã liên kết với nhau tạo thành một cộng đồng giáo dục lớn. Họ tạo nên các chuyến đi thực tế ảo, giao lưu các lớp học xuyên biên giới với Skype bí ẩn, kết nối chuyên gia, thực hiện các dự án toàn cầu… Những năm gần đây, nhiều lớp học từ mọi miền đất nước đã được các giáo viên đưa ra thế giới. 

Ba công cụ với những đặc thù và thế mạnh khác nhau, dựa trên tình hình thực tế của mỗi đơn vị giáo dục và cá nhân mà mỗi người sẽ lựa chọn công cụ phù hợp.

Trong những năm gần đây, Trường PTSN Liên cấp Wellspring luôn đi đầu trong việc đổi mới phương pháp cũng như ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học. Năm học 2019 - 2020, trường Wellspring là trường duy nhất đạt danh hiệu Trường học tích cực đối mới sáng tạo do Microsoft phối kết hợp cùng Cục công nghệ thông tin - Bộ Giáo dục và đào tạo trao tặng. Nhà trường đã trang bị tài khoản Office 365 bản quyền cho 100% giáo viên và học sinh. Công tác đào tạo cũng được tiến hành liên tục. Chính vì vậy trong thời gian này, trường Wellspring sử dụng đồng bộ toàn diện công cụ Microsoft Teams trong giảng dạy trực tuyến.

2. Các công cụ HỖ TRỢ TƯƠNG TÁC

Các công cụ này giáo viên có thể linh hoạt tùy vào mục đích sử dụng, thời điểm - thời gian sử dụng và nội dung bài học.

2.1. Kahoot! (https://kahoot.com/)

Kahoot là một ứng dụng trên nền tảng web, dùng để thiết kế những câu hỏi trắc nghiệm trực tuyến và cho phép nhiều người tham gia trả lời câu hỏi trong cùng một thời điểm. Trong quá trình tham gia chơi, Kahoot sẽ thông báo kết quả trực tuyến để tăng độ hấp dẫn cho phần thi trắc nghiệm.

Về bản chất Kahoot là một website, vì vậy nó có thể sử dụng trên mọi thiết bị: máy tính để bàn, laptop, tablet, smartphone… miễn là thiết bị đó kết nối mạng Internet được.

Ngoài ra, các câu trả lời của học sinh được ghi trong một bản Excel, dễ dàng trong việc lưu trữ và phân tích kết quả. Mặt khác, công cụ này cho phép người dùng xây dựng các câu hỏi trắc nghiệm với dữ liệu đa dạng bao gồm hình ảnh, video và sơ đồ giúp thiết kế hấp dẫn hơn cho học sinh.

Tóm lại, Kahoot! giúp giờ học trở nên sôi nổi và cạnh tranh hơn bao giờ hết. Kahoot! nên được dùng trong các hoạt động khởi động tiết học hoặc củng cố cuối giờ.

2.2. Nearpod (https://nearpod.com/)

Ai đã sử dụng Nearpod rồi thì sẽ rất dễ bị “nghiện” nó, bởi, nó tạo ra các bài học hấp dẫn để thu hút tất cả học sinh. Đây là một công cụ giúp đồng bộ hóa bản trình bày với các thiết bị khác. Điều này có nghĩa là mọi hoạt động trên thiết bị của giáo viên sẽ hiển thị trên thiết bị của học sinh, mọi hoạt động của học sinh giáo viên đều nhìn thấy và có thể tương tác ngay được. Với Nearpod giáo viên có thể thiết kế nhiều hoạt động thú vị cho học sinh như ghép cặp, điền vào chỗ trống, câu đố, bỏ phiếu, vẽ vào bản đồ…

Nearpod đặc biệt phù hợp khi bạn dạy các nội dung kiến thức mới khi cần sự kiến tạo của học sinh, hoặc thu thập các câu trả lời trực tiếp từ tất cả các học sinh. Ví dụ trong môn Văn, giáo viên có thể cùng một lúc đọc được phần cảm nhận về nhân vật hoặc tác phẩm của học sinh và phản hồi ngay lập tức. Hay môn Địa lý, học sinh có thể tô màu các đới gió mùa, hoặc vẽ mũi tên các hướng gió...ngay trên thiết bị điện tử của mình, giáo viên sẽ xem được ngay lập tức học sinh nào làm đúng hay sai để phản hồi ngay lúc đó…

Nearpod thực sự tăng tính tương tác và duy trì một tiết học vui vẻ, hứng thú và hiệu quả.

2.3. Mentimeter (https://www.mentimeter.com/)

Điểm mạnh của công cụ này là thu thập và xử lý số liệu ngay lập tức, giúp giáo viên là học sinh cập nhật các thông tin thay đổi theo từng giây trong lúc tương tác. Giáo viên chỉ cần có một thiết bị hỗ trợ Internet là có thể sử dụng được Mentimeter. Mentimeter cũng cho phép học sinh theo dõi bài thuyết trình của giáo viên trên thiết bị của họ và tham gia tương tác với giáo viên thông qua các loại câu hỏi dạng dạng câu đố, câu hỏi mở, word cloud, dạng câu hỏi đa lựa chọn. Không giới hạn số lượng người tham gia, không cần đăng nhập, học sinh chỉ cần truy cập vào trang web https://www.menti.com/ và nhập mã số được cung cấp bởi giáo viên là có thể tham gia vào các hoạt động tương tác thú vị.

Mentimeter đặc biệt phù hợp khi giáo viên cần thu thập thông tin hoặc ý kiến, các câu trả lời ngay lập tức, nhanh chóng và sử dụng trong khoảng thời gian ngắn.

2.4. Padlet (https://padlet.com/)

Padlet là trang web cho phép bạn cộng tác với những người dùng khác bằng văn bản, hình ảnh, liên kết và các nội dung khác. Mỗi không gian cộng tác được gọi là một “bức tường”. Nó cũng có thể được sử dụng như một bản tin riêng. Các giáo viên sử dụng Padlet khuyến khích hội thoại đa phương tiện để phát huy sự sáng tạo của mỗi học sinh. 

Padlet thường được sử dụng trong các hoạt động nhóm (bài tập lớn, dự án…) hoặc thu thập các ý kiến (cá nhân hoặc nhóm) để tạo thành một không gian cộng tác lớn.

2.5. Wakelet (https://wakelet.com/)

Wakelet là một nền tảng quản lý nội dung miễn phí cho phép người dùng lưu, sắp xếp và chia sẻ nội dung từ các nguồn mở trên web. Wakelet được sử dụng rộng rãi ở nước ngoài trong việc thực hiện các dự án học tập. Chỉ cần 1 đường link từ bạn, học sinh có thể nhanh chóng nộp bài làm của mình theo đúng tên, thời gian và ghi chú thêm cho bài. Wakelet cho phép học sinh nộp bài với mọi định dạng: link url, văn bản text, clip trên youtube, tweets (bài trên twitter), bookmarks (các nội dung đã tải về trước đó), ảnh, file pdf, link google drive và onedrive, video từ Flipgrid.

Wakelet thông minh trong việc tự động sắp xếp bố cục cho tất cả các bài đăng.
Thông qua link mà giáo viên cung cấp, học sinh sẽ có vùng không gian riêng để nộp bài mà không ảnh hưởng đến những bạn khác, như vậy thì việc xóa bài, sửa bài của bạn khác sẽ không xảy ra (đây là mặt hạn chế của việc làm trên link online hay không gian lưu trữ online).

Wakelet thu hẹp khoảng cách con người và thuật toán bằng cách trao quyền cho mọi người quản lý nội dung theo cách tuyệt vời, hữu ích và cá nhân hơn.

2.6. Các công cụ và các website đặc thù bộ môn:

Đã có rất nhiều trang web cung cấp rất đầy đủ các thông tin về các công cụ này, chúng ta có thể tham khảo thêm các trang web dưới đây.

- Hóa học:

https://hoahoc.org/mot-phan-mem-huu-ich-dung-trong-hoa-ho%CC%A3c.html

- Toán học:

https://math2it.com/tuyen-tap-cong-cu-ve-minh-hoa-cho-cac-bai-viet-toan-hoc/

- Địa lý:

https://taogiaoduc.vn/ung-dung-cong-nghe-trong-lop-hoc-lam-sao-de-tiet-hoc-dia-ly-vui-hon/

Rất nhiều nhà xuất bản, tạp chí, các tổ chức giáo dục miễn phí các nguồn học liệu hay và phong phú trong đại dịch này. Dưới đây là một vài trang giáo dục cung cấp học liệu miễn phí hữu ích.

3. Các công cụ KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ

Khi có nền tảng tốt và các công cụ hỗ trợ học tập tốt, liệu bạn có thể khẳng định được giờ dạy của mình đảm bảo tốt nội dung, phương pháp, cách thức giảng dạy. Làm sao để đánh giá được giờ dạy tốt, làm sao để đánh giá mức độ tiếp thu của học sinh? Đó chính là kết quả của việc kiểm tra đánh giá giờ học. Khi giảng dạy online, chúng ta cần các công cụ kiểm tra đánh giá. Các công cụ này phải đạt được các yếu tố: Chính xác; Đa dạng; Dễ sử dụng; Giảm thiểu gian lận; Chấm bài, chữa bài, trả bài nhanh và đánh giá được đúng năng lực của học sinh.

Dưới đây là một số công cụ mà giáo viên trường chúng tôi hay sử dụng trong kiểm tra đánh giá online.

3.1. Microsoft Forms: 

Microsoft Forms là một phần của Office 365 cho phép người dùng của bạn nhanh chóng và dễ dàng tạo các bài kiểm tra, khảo sát, bảng câu hỏi, đăng ký và nhiều hơn nữa. Khi tạo một bài kiểm tra hoặc biểu mẫu, bạn có thể mời người khác phản hồi bằng cách sử dụng trình duyệt web, ngay trên thiết bị di động. Khi kết quả được gửi, bạn có thể sử dụng tính năng phân tích tích hợp sẵn để đánh giá phản hồi. Bạn có thể xuất dữ liệu biểu mẫu, như kết quả bài kiểm tra, sang dạng Excel dễ dàng để phân tích hoặc chấm điểm thêm (https://support.microsoft.com/)

Với Microsoft Forms, giáo viên dễ dàng tạo các phiếu khảo sát hoặc bài kiểm tra trực tuyến với các loại câu hỏi như lựa chọn (một hoặc nhiều lựa chọn), văn bản,  (câu trả lời ngắn, câu trả lời dài), xếp hạng, sắp xếp theo thứ tự, ngày tháng…

MS Forms có thể được dùng trong các bài kiểm tra ngắn (15 phút) hoặc bài kiểm tra 1 tiết.

3.2. Quizizz (https://quizizz.com/)

Quizizz không chỉ là kho trò chơi trắc nghiệm thú vị từ cộng đồng mà còn là công cụ để bạn tạo các câu hỏi trắc nghiệm và sử dụng trong giảng dạy cũng như học tập. Quizizz app thúc đẩy quá trình học tập của học sinh đồng thời là công cụ tạo bài thi trắc nghiệm nhanh, trực quan cho giáo viên. Sử dụng game giải đố dạng trắc nghiệm để cả lớp chơi cùng nhau hoặc chỉ định bài tập về nhà cho từng hoạt động. Giáo viên có thể chọn từ bộ sưu tập các câu hỏi do giáo viên khác tạo và chia sẻ.

Quizizz cũng làm tăng sự hứng thú và cạnh tranh cho học sinh.

Tôi thường dùng Quizizz trong các bài test cuối giờ, hoặc có thể giao bài tập về nhà cho học sinh. Quizizz mới đây đã nâng cấp thêm nhiều dạng câu hỏi khác nhau.

3.3. Quizlet (https://quizlet.com/)

Quizlet là công cụ trực tuyến được rất nhiều người ưa thích ở tất cả các bộ môn, đặc biệt hữu ích cho bộ môn Ngoại ngữ vì nó có chức năng học từ vựng qua flashcard. Quizlet giúp học sinh học chặt và hiểu chắc nội dung muốn học thông qua việc giúp các học sinh và giáo viên dễ dàng tạo và chia sẻ tài liệu học tập trực tuyến. Đặc biệt trang web cung cấp rất nhiều nguồn học liệu hay và giá trị.

Công cụ này giúp kiểm tra, đánh giá và cải thiện rất tốt việc học của học sinh.

Quizlet giúp mang đến cho học sinh một phương pháp học tập mới mẻ và thông minh. Những công cụ đơn giản mà Quizlet mang đến có thể giúp người học tìm biết bất kỳ nội dung nào ở bất kì môn học nào.

3.4. Exam.net (https://exam.net/)

Việc kiểm tra khi giảng dạy online, đặc biệt là các bài kiểm tra định kì đòi hỏi học sinh làm bài nghiêm túc. Các nền tảng kể trên sẽ có một yếu điểm là học sinh vẫn có thể trao đổi bài với nhau mặc dù giáo viên đã cài đặt thời gian nghiêm ngặt.

Exam.net là một lựa chọn rất tốt để giáo viên thực hiện các bài kiểm tra định kỳ để hạn chế tối đa việc học sinh gian lận.

Giáo viên soạn bài thi trên trang web bằng cách đưa file pdf lên hoặc soạn trực tiếp câu hỏi. Giáo viên cài đặt các lựa chọn khóa ngay khi học sinh mở ứng dụng khác khi làm bài theo mức độ từ khóa tạm thời đến khóa toàn bộ bài thi. Giáo viên cũng cài đặt các ứng dụng học sinh được sử dụng trong lúc làm bài thi như phần mềm vẽ hình Geogebra, công thức toán, máy tính, Desmos, từ điển, công cụ vẽ tay… 

Học sinh sẽ nhận được mã bài làm và đăng nhập để làm bài.

Tuy có hạn chế là ứng dụng không có phần chấm tự động trắc nghiệm nhưng nó đáp ứng rất tốt vấn đề nghiêm túc trong thi cử.

Exam.net thích hợp trong các bài kiểm tra định kỳ (kiểm tra 1 tiết, giữa học kì…). Khi sử dụng Exam.net, giáo viên cần thêm các quy định về việc làm bài thi, vị trí chỗ ngồi, các quy định và quy chế thi… rõ ràng cho học sinh.